“ … ήταν μια λέξη μοναχά, ελευθερία, και είπανε όμως πως την έγραψαν παιδιά ... ”
Το να είναι κάποιος ελεύθερος ισοδυναμεί με το να είναι άνθρωπος. Η ελευθερία είναι, αναμφίβολα, ένα από τα ανώτερα αγαθά που μπορεί κάποιος να επι
διώξει. Υπάρχουν όμως δύο μορφές ελευθερίας – και οι δύο καλές, αλλά η μια ανώτερη από την άλλη – άρα καλό είναι να τις διαχωρίσουμε.
Η πρώτη ελευθερία, η πιο “εξωτερική”, είναι η ελευθερία επιλογής. Αυτή είναι η ελευθερία για την οποία έγιναν οι επαναστάσεις, η ελευθερία που επιδιώκουμε όταν μιλούμε για ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία που ζητάμε όταν απαιτούμε να μη μας επιβάλλονται άλλοι και να μη μας καταπιέζουν. Όπου υπάρχει αυτή η ελευθερία, επέρχεται μια ωρίμανση στην ικανότητά μας να κρίνουμε καταστάσεις, και επίσης μια ωρίμανση στη δυνατότητά μας να λαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας. Άρα αυτή η ελευθερία είναι καλή, είναι ένα αγαθό που αξίζει να επιδιώξει κάποιος με θυσίες και αγώνες.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη ελευθερία, πιο εσωτερική και πιο “μυστική", και αυτή είναι η ελευθερία από τα πάθη μας, η ελευθερία από τον ίδιο τον εαυτό μας. Είναι η ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τα πάντα στη ζωή χωρίς ταραχή, χωρίς στενοχώρια, με αρχοντιά, φιλότιμο και μεγαλοψυχία. Για να αποκτηθεί αυτή η ελευθερία χρειάζονται επίσης αγώνες, αλλά αυτή τη φορά παλεύοντας με τον εαυτό μας μάλλον παρά με τους άλλους. Χρειάζεται να νικήσουμε τα ευτελέστερα ένστικτα μας – τη ζήλεια, την εκδικητικότητα, την οκνηρία, την πλεονεξία – ώστε να φανερωθεί μέσα μας το πραγματικό μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης. Αυτή λοιπόν η ελευθερία – στην ουσία, ελευθερία έκφρασης του πραγματικού και βαθύτερού μας εαυτού – είναι ανώτερη από την πρώτη, εφ’ όσον από τη στιγμή που την κατακτήσουμε, κανένας δε μπορεί να την πάρει ποτέ από εμάς. Είναι επίσης προϋπόθεση για να αξιοποιήσουμε σωστά και την πρώτη, την εξωτερική ελευθερία: Αν δεν είμαστε ελεύθεροι από τα ευτελή πάθη μας, τότε η εξωτερική ελευθερία καταντά να είναι ασυδοσία, η εξουσία του νόμου της ζούγκλας.
Το να είναι κάποιος ελεύθερος ισοδυναμεί με το να είναι άνθρωπος. Η ελευθερία είναι, αναμφίβολα, ένα από τα ανώτερα αγαθά που μπορεί κάποιος να επι
διώξει. Υπάρχουν όμως δύο μορφές ελευθερίας – και οι δύο καλές, αλλά η μια ανώτερη από την άλλη – άρα καλό είναι να τις διαχωρίσουμε.
Η πρώτη ελευθερία, η πιο “εξωτερική”, είναι η ελευθερία επιλογής. Αυτή είναι η ελευθερία για την οποία έγιναν οι επαναστάσεις, η ελευθερία που επιδιώκουμε όταν μιλούμε για ανθρώπινα δικαιώματα, η ελευθερία που ζητάμε όταν απαιτούμε να μη μας επιβάλλονται άλλοι και να μη μας καταπιέζουν. Όπου υπάρχει αυτή η ελευθερία, επέρχεται μια ωρίμανση στην ικανότητά μας να κρίνουμε καταστάσεις, και επίσης μια ωρίμανση στη δυνατότητά μας να λαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας. Άρα αυτή η ελευθερία είναι καλή, είναι ένα αγαθό που αξίζει να επιδιώξει κάποιος με θυσίες και αγώνες.
Υπάρχει όμως και μια δεύτερη ελευθερία, πιο εσωτερική και πιο “μυστική", και αυτή είναι η ελευθερία από τα πάθη μας, η ελευθερία από τον ίδιο τον εαυτό μας. Είναι η ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τα πάντα στη ζωή χωρίς ταραχή, χωρίς στενοχώρια, με αρχοντιά, φιλότιμο και μεγαλοψυχία. Για να αποκτηθεί αυτή η ελευθερία χρειάζονται επίσης αγώνες, αλλά αυτή τη φορά παλεύοντας με τον εαυτό μας μάλλον παρά με τους άλλους. Χρειάζεται να νικήσουμε τα ευτελέστερα ένστικτα μας – τη ζήλεια, την εκδικητικότητα, την οκνηρία, την πλεονεξία – ώστε να φανερωθεί μέσα μας το πραγματικό μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης. Αυτή λοιπόν η ελευθερία – στην ουσία, ελευθερία έκφρασης του πραγματικού και βαθύτερού μας εαυτού – είναι ανώτερη από την πρώτη, εφ’ όσον από τη στιγμή που την κατακτήσουμε, κανένας δε μπορεί να την πάρει ποτέ από εμάς. Είναι επίσης προϋπόθεση για να αξιοποιήσουμε σωστά και την πρώτη, την εξωτερική ελευθερία: Αν δεν είμαστε ελεύθεροι από τα ευτελή πάθη μας, τότε η εξωτερική ελευθερία καταντά να είναι ασυδοσία, η εξουσία του νόμου της ζούγκλας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου